کيف ما را سبک کنيد، آقا!

آشنايي با عواملي که باعث تغييرات اسکلتي در دانش‌آموزان مي‌شود و روش‌هاي پيشگيري از آن
 

يکي از مهم‌ترين و اساسي‌ترين مسايل بهداشتي، تامين نيازهاي جسمي‌دانش آموزان است که سلامت آنها را تامين مي‌کند. بررسي و تحقيقات نشان‌دهنده وجود تغيير شکل‌هاي بدني در بين دانش‌آموزان است. اين تغيير شکل‌ها که اغلب شديد نيست با تمرين حرکات ساده قابل اصلاح خواهد بود.
داشتن وضعيت صحيح بدني به تنهايي هر چند براي سالم بودن کافي نيست اما بخشي از سلامت کلي فرد را شامل مي‌شود. والدين و مربياني که دستيابي به وضعيت صحيح بدن و عوامل موثر بر آن را مي‌شناسند، به خوبي مي‌توانند در سلامت زندگي روزمره دانش‌آموزان سهيم شوند بنابراين در يک برنامه صحيح آموزش بهداشتي نبايد آموزش دستيابي به وضعيت صحيح بدن را از ياد برد. در عين حال براي آنکه دانش آموزان به همکاري لازم علاقه نشان دهند، در امر آموزش نبايد سختگيري شود. پيشگيري از اختلال مهم‌تر از درمان پس از ابتلا است. پيشگيري نيز تا حد زيادي به آموزش اصول صحيح و حفظ وضعيت‌هاي صحيح بستگي دارد.
علل مساعدکننده و به وجود آورنده تغيير وضعيت ستون فقرات در سنين مدرسه به‌طور عمده عبارتنداز: ضعف‌هاي عضلاني، بيماري‌هاي دوران مدرسه، استاندارد نبودن ارتفاع ميز و صندلي‌هاي مدارس، يکسان نبودن قد دانش‌آموزان، در وضعيت‌هاي غلط قرار گرفتن در سر کلاس، پيشرفت بيماري‌ها و عوارضي که از دوران پيش از مدرسه شروع شده است.
کيفوز: کيفوز، تغيير شکل واضح، کاهش ميزان بازشدگي قفسه سينه دردم، ناتواني در صاف ايستادن به مدت طولاني، گرد بودن شانه‌ها (به هم نزديک مي‌شوند) تنگي نفس و خستگي زودرس
اسکوليوز: اسکوليوز انحراف طرفي ستون فقرات، پايين افتادگي يک شانه، تنگي نفس، قوز دنده‌اي در اثر چرخش مهره‌ها، ناتواني در چرخش به طرف مخالف، تغيير شکل و خم شدن به طرفين به صورت قرينه نيست.
لازم به ذکر است که تغيير شکل‌هاي فوق هرچه سريع‌تر تشخيص داده شوند و تمرين‌هاي مربوطه هرچه زودتر انجام شوند، بهبودي سريع‌تر و بيشتر خواهد بود.

اسکوليوز عادتي يا مدرسه‌اي
 

اين اسکوليوز در کودکاني که در سنين مدرسه هستند بر اثر قرار گرفتن در وضعيت‌هاي غلط و عادت به آن ايجاد مي‌شود. اسکوليوز اغلب پيش از 14 سالگي ايجاد مي‌شود و اگر اصلاح نشود در سنين بالا نيز پايدار مي‌ماند. به عنوان مثال نشستن به صورت غلط ، همچنين وضعيت بچه‌هاي راست دست که موقع نوشتن اغلب به سمت راست خم مي‌شوند و بر عکس. در اين اسکوليوز انحراف جانبي ستون فقرات در حد متوسط است وضعف عضلاني هم کاملا مشهود است. نشستن طولاني‌مدت پشت ميز تحرير موجب مي‌شود که فشارزيادي روي مهره‌ها وارد شود. قرار گرفتن در چنين وضعيت‌هايي به مدت طولاني اگر با ضعف عضلاني همراه باشد دانش‌آموز را وادار مي‌کند که با تکيه دادن روي يک طرف (تکيه يک‌طرفه) نشستن را براي خود راحت و قابل تحمل کند. در نتيجه عادت بد قرار گرفتن و وضعيت غلط موجب پيشرفت اسکوليوزها در کودکاني که هنوز به مدرسه نرفته اند نيز مشاهده مي‌شود. البته کودکاني نيز وجود دارند که اين تغيير شکل‌ها در دوران مدرسه در آنها شروع شده و پيشرفت کرده است اما اين احتمال نيز وجود دارد که بچه‌هايي که در دوران مدرسه به وضعيت معيوب عادت مي‌کنند از قبل داراي مهره‌هاي تغيير شکل يافته بوده‌اند.
نشستن روي نيمکت‌هايي که نامناسب هستند و همچنين حمل روزانه کيف و کتاب به‌طور مداوم با يک دست بدون شک در شکل‌گيري اسکوليوز دخالت دارند. بنابراين معلم و مربي بهداشت بايد رشد و تکامل دانش‌آموزان را کنترل کنند و به‌طريقه نشستن آنها هنگام گوش دادن به درس ، توجه کافي داشته باشند.

کيفوز در سنين مدرسه
 

تعدادي از کودکان در سنين مدرسه دچار کوژ پشتي مي‌شوند.آنچه مسلم است ضعف عضلات پشت و فقدان توانايي کودکان در نگهداري ستون مهره‌ها به يک وضعيت خاص و صحيح يکي از علل عمده اين تغيير شکل محسوب مي‌شود. بيماري‌هايي نيز در سنين نوجواني و جواني وجود دارند که مي‌توانند تغيير شکل فوق را ايجاد کنند. يکي ديگر از علل کيفوز در سنين دبستان نامناسب بودن ارتفاع ميز و صندلي با قد دانش آموز است. اين امر موجب اتخاذ وضعيت غلط (به صورت تحميلي) از سوي دانش‌آموز و ايجاد کوژ پشتي مي‌شود. همچنين دانش‌آموزان بلند قد در هنگام صحبت با ساير همکلاسي‌هاي خود مجبورند که سر خود را پايين بگيرند و با آنها صحبت کنند. تکرار اين حالات موجب شروع و پيشرفت تغيير شکل مي‌شود.
همچنين بچه‌هايي که خجالتي هستند و هنگام حرف زدن و راه رفتن هميشه سرشان روبه پايين است و يا دختران به هنگام بلوغ و رشد سينه‌ها براي پوشيده نگهداشتن اين امر شانه‌ها را به هم نزديک مي‌کنند و حالت قوز به خود مي‌گيرند، بيشتر داراي کيفوز هستند.

مربيان بهداشت مي‌توانند خيلي از تغيير شکل‌ها را در ساعات تفريح و يا در سرکلاس شناسايي کنند و فرد را براي مراجعه به پزشک راهنمايي نمايند و يا به کمک مربي تربيت بدني با انجام چند تست و حرکات خيلي ساده پس از شناسايي اين تغيير شکل‌ها و با دادن ورزش‌هاي اصلاحي مي‌توان ورزش‌هاي مناسب (حرکات اصلاحي) آنها را بهبود بخشيد. به عبارت ديگر با شناخت تغيير شکل‌ها با دادن ورزش‌هاي اصلاحي مي‌توان ورزش‌هاي متنوع و اصلاحي را جايگزين ورزش‌هاي معمولي کرد.

حرکات اصلاحي ساده براي رفع ناهنجاري‌هاي ستون مهره‌ها
 

• آويزان شدن از بار فيکس مي‌تواند در بهبود انعطاف‌پذيري مفيد باشد.
• شناي کرال سينه در اصلاح تغيير شکل کيفوز بسيار موثر است.
• حفظ وضعيت صحيح در ايستادن ، نشستن و خوابيدن ضروري است و به اصلاح کمک مي‌کند.
• براي رفع گردي شانه‌ها فرد مي‌تواند حرکت عقب بردن کتف‌ها را انجام دهد.
• طريل کردن تنه در حالت نشسته (افزايش ارتفاع تنه)
• انجام تمرينات تنفسي همراه با ساير تمرينات اصلاحي لازم است.
• بالا کشيدن شانه‌ها به خصوص سمت مبتلا و تقويت عضلات همان طرف
• بهتر است دانش آموز مبتلا جلوي آينه قدي نشسته و وضعيت صحيح نشستن را تمرين کند. به اين صورت که فرد در حالي که روي صندلي نشسته است، تنه خود را به سمت بالا مي‌کشد. اين عمل نه تنها به انعطاف‌پذيري ستون مهره‌ها کمک مي‌کند بلکه در اصلاح تغيير شکل و بهبود قدرت عمل عضلات نيز موثر است. کودک مبتلا مي‌تواند راه رفتن را جلوي آينه قدي تمرين کند و وضعيت بدني خود را مشاهده کند. در هنگام راه رفتن شانه‌ها بايد در يک سطح باشند.

6 پيشنهاد براي پيشگيري از ناهنجاري‌هاي اسکلتي
 

• والدين دانش‌آموزان حداقل ماهي يک بار بچه‌هاي خود را به حمام ببرند (در بقيه اوقات اغلب بچه‌ها به تنهايي ممکن است به حمام بروند) و وضعيت بدني آنها را بررسي کنند.
• کيف مدرسه حتي المقدور سبک باشد. معلمان به بچه‌ها توصيه کنند که از حمل کيف و کتاب به خصوص اگر سنگين باشد به صورت مداوم و با يک دست خودداري کنند و در صورت الزام به اين کار از هر دو دست استفاده کنند.
• در کلاس، نور به اندازه کافي باشد. به عبارت ديگر کلاس آفتابگير باشد. بهترين نور استفاده از نور طبيعي خورشيد است که به وسيله پنجره‌ها تامين مي‌شود. تامين نور کافي و مناسب در مدارس موجب حفظ سلامت چشم و قدرت بينايي، کاهش خستگي اعصاب و در نهايت اثر مطلوب در کيفيت آموزشي مي‌شود. نور کلاس بايد به گونه‌اي تنظيم شود که دانش‌آموزان علاوه بر ديد خوب روي ميز خود بتوانند بدون اتخاذ وضعيت غلط در نشستن از فاصله معين تخته کلاس را ببينند.
• دانش‌آموز به تخته سياه کاملا مسلط باشد. تابلوي کلاس درس بايد در محلي مناسب که قابل رويت براي تمام دانش‌آموزان (بدون تغيير حالت نشستن) و به رنگ سبز تيره (رنگ مات) باشد. فاصله تابلوي کلاس تا اولين رديف دانش‌آموزان نبايد از 5/2 متر کمتر نباشد.
• ارتفاع ميز و صندلي‌ها بايد متناسب با قد دانش آموزان انتخاب شوند. به عبارت ديگر ارتفاع ميز و صندلي‌ها بايد استاندارد باشد. متناسب نبودن ميز و نيمکت‌ها با ابعاد بدني دانش‌آموزان علاوه بر ايجاد ناهنجاري‌هاي استخواني موجب ايجاد ناراحتي‌هاي کمر، گردن، خستگي زودرس، افت تحصيلي و اشکال در فشارخون مي‌شود.
• دانش‌آموزان در هنگام نشستن در وضعيت‌هاي گوناگون مي‌نشينند اما ارزيابي تناسب خوب و صحيح و رضايت بخش بودن وضع نشستن مستلزم اين است که موارد ذيل رعايت شود:
- کف کفش روي سطح زمين قرار ‌گيرد و مانعي بين پشت ساق پا و ران‌ها وجود نداشته باشد.
- وقتي بازوها در وضعيت عمود بر سطح ميز هم محور با محور طولي بدن قرار دارند، آرنج‌ها تقريبا در محدوده سطح رويي ميز قرار گيرد. تکيه گاه ثابت و محکمي ‌براي پشت در ناحيه کمري و زير تيغه‌هاي شانه وجود داشته باشد. منبع:http://www.salamat.com